بهترین مرجع مسجد غدیر باباعلی مشهد

امام راستگو(ع)، به يکي از اصحاب که اهل کوفه بود فرمودند:

آيا کل نمازهايت را در مسجد کوفه مي خواني؟ وي عرض کرد: خير. حضرت فرمودند: من در‌صورتی‌که در آنجا حاضر باشم اميدوارم که هيچ نمازي از من مسجد بابا قدرت مشهد در آن مسجد فوت نشود. بعد از آن حضرت اضافه کردند: آيا فضيلت نماز در اين مسجد را مي داني؟ راوي مي گويد: گفتم: خير. حضرت فرمودند: هيچ بنده باتقوا و پيامبري نبوده می باشد مگر آن که در مسجد کوفه نماز خوانده میباشد حتي رسول معبود(ص) وقتي به معراج مي رفتند جبرئيل(ع) به ايشان عرض کرد: آيا مي داني در حال حاضر در کجا هستي؟ حضرت فرستاده(ص) فرمودند: خير. جبرئيل گفت: اکنون در مقابل مسجد کوفه قرار گرفته ايد. پيامبر(ص) به جبرئيل فرمودند: از معبود متعال اجازه بخواه تا پائين رفته در آن نماز بخوانيم. وقتي خدا متعال اجازه دادند؛ حضرت در آنجا دو رکعت نماز به جاي آوردند. آن‌گاه امام صادق(ع) فرمودند: يک نماز واجب در آن برابر با هزار نماز و يک نماز نافله در آن مساوي با پانصد نماز در مسجد بابا غدیر مشهد اماکن ديگر می‌باشد.

قبله اين مسجد، باغي از باغهاي فردوس و دست راست و چپ آن نيز از بستانهاي فردوس میباشد. در آن مسجد نشستن عبادت محسوب مي گردد. اگر مردم فضيلت آن را مي دانستند هر یکسری با چهار دست و پا همچون بچه خود را به آنجا مي رساندند تا از برکات آن برخوردار شوند11.

محمد بن سنان مي گويد: از امام رضا(ع) شنيدم که مي فرمودند:

يک نماز فُرادا در مسجد کوفه تلاوت با فضيلت تر از هفتاد نمازي است مسجد غدیر بلوار معلم مشهد که بطور جماعت در جاهاي ديگر خوانده شود12.

همان طور که پيش از اين گفته شد؛ روايات بسيار زيادي در اين باره در کتب روائي وارد شده میباشد که در اينجا به همين مقدار اکتفا مي شود ولی جهت تکميل دعوا به مسجد غدیر فلاحی مشهد بعضي از اوصاف و ويژگيهاي معنوي مسجد کوفه که در متن روايات متعدد آمده می‌باشد اشاره مي شود

آیا در روزها اعتکاف، رفتن به کلاس و کمپانی در درس‌ها روا میباشد؟

همگی مراجع: خروج از مسجد و کمپانی در کلاس های درسی، گونه های دارد.(۱)

پی‌نوشت:

۱. نوری، استفتاءات، ج ۲، س ۲۷۶؛ سیستانی، تارنما، مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد اعتکاف؛ صافی، جامع الاحکام، ج ۱، س ۵۱۵؛ فاضل، جامع المسائل، ج ۲، س ۴۶۲

* نیابت در اعتکاف

آیا نیابت اعتکاف از طرف عده‌ای از مرده ها درست می‌باشد؟

تمامی مراجع: نه، به نیابت از چند نفر آدرس مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد مرده درست وجود ندارد؛ البته می‌تواند اجر آن را به روح آنها کادو نماید. (۱)

پی‌نوشت:

۱. العروة الوثقی، ج ۲، الاعتکاف، م ۳.

هر که نذر کرده روزها البیض (روزهای سیزدهم تا پانزدهم) ماه رجب را اعتکاف نماید، در صورتی در‌این ایام مریض گردد، تکلیف چیست؟

همه مراجع: درصورتی که نذرش به سال خاصی رقم خورده - در‌حالتی که به واسطه بیماری نتواند روزه بگیرد یا این که در اعتکاف کمپانی نماید - تکلیف از وی ساقط میباشد و کفاره هم ندارد؛ اما در حالتی که برای نذرش سال انتخاب نشده، قادر است در سال‌های آن‌گاه اعتکاف نماید.(۱)

* اعتکاف و غسل

در حالتی که محتلم شویم، غسل را در درون مسجد مسجد غدیر فلاحی مشهد جاری ساختن دهیم؟

همگی مراجع (به جز صافی): در‌حالتی که معتکف محتلم گردد و غسل کردن در مسجد به دلیل توقف یا این که نجس کردن مسجد ممکن نباشد، واجب میباشد از مسجد بیرون گردد. (۱)

آیت‌اللَّه صافی: بله، باید از مسجد بیرون شود، هر یکسری غسل در مسجد سبب ژرف اندیشی یا این که نجس کردن مسجد نشود.(۲)

* قضای اعتکاف

اگر اعتکاف مستحبی را به جهتی به هم بزند، آیا قضای آن واجب می‌گردد؟

همه مراجع (به جز تبریزی، سیستانی و وحید): در حالتی‌که بعداز روز دوم فسخ نماید، می بایست قضای آن را به جا آورد. (۱)

آیه ها عظام تبریزی، وحید و سیستانی: درصورتی که بعد از روز دوم مسجد بابا قدرت مشهد فسخ نماید، بنابر احتیاط واجب می بایست قضای آن را به جا آورد و در شرایطی که قبل از آن باشد، چیزی بر عهده وی وجود ندارد. (۲)

تبصره. قضای اعتکاف مانند اصل اعتکاف هست. بنابراین بایستی وضعیت آن را رعایت نماید و حداقل سه روز پشت سرهم روزه بگیرد.

چند نكته درباره اثر ها آموزشی مسجد
الف) همانطور كه اشاره شد، جنبه‌های آموزشی مسجد، رسالت اصلی این نهاد در کلیه بعدازظهر‌ها و مكانهااست. مسجد با ویژگی‌هایی كه دارااست، برای همیشه دانش سرا مبانی شرعی و معارف اسلامی ا ست.
از این رو مسجدی كه نقش مؤثر خود را در خصوص های فرهنگی ـ آموزشی اجرا نكند، در حقیقت در اجرای بخش مهمی از رسالت خویش بازمانده هست. بر پایه همین چک هست كه امیرالمؤمنین علیه السلام، مسجدی را كه در آن خبری از هدایت، تبلیغ و ترویج دین نباشد، مسجد حاد بر شمرده هست.[100]

مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد

ب) بی‌شک شكوفایی علمی مسجد و طرح دانش‌های مختلف در آن، كمالی برای مسجد به شمار می آید، ولی پرداختن بدین امور، نباید سبب گردد تا رسالت اول مسجدی كه پرداختن به دانش‌های فقهی می‌باشد، فراموش خواهد شد.
از دید امیرالمؤمنین، یكی از رسالت‌های اساسی و مهم مسجد آن می‌باشد كه به معنای حقیقی كلمه، كانون هدایت مسلمانها باشد.[101]

آدرس مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد

ج) میان مشاجره‌ها و علوم شرعی، پرداختن به علوم قرآنی در مسجد، التفات ویژه‌ای داراست؛ زیرا قرآن و مسجد، لینک و پیوند ویژه‌ای با یكدیگر دارند. فرستاده دراین باره می فرماید:انما نصبت المساجد للقرآن؛[102] مساجد را برای [قرائت و فهمیدن] قرآن بنا كرده‌اند.
و نیز:من احب القرآن فلیجب المساجد؛[103] دوستدار قرآن، مسجد را نیز بایستی دوست داشته باشد.
شواهد تاریخی نشان می دهد كه در مسجد النبی جلسه‌های قرائت و تعبیروتفسیر قرآن رونق ویژه‌ای داشته هست. عبادة بن صامت، از سوی پیامبر مامور بود تا قرآن را به مردم فراگیری دهد.[104] گرد هم آیی‌ای مربوط به قرآن و علوم قرآنی حتی شب‌ها تا دیر هنگام نیز در مسجد النبی برپا بود.[105]

رزرو مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد

د) تفحص تاریخی مساجد از شروع تا كنون نشانه می‌دهد كه مسجد و كتاب خانه، همواره در كنار هم عطر ده‌اند.
از همان استارت كه قرآن به صورت مكتوب در آمد، مسلمان‌ها قرآنهای نوشته را به مسجد هدیه و یا وقف می‌كردند. با افزایش شمار كتابها، كتاب خانه‌‌های مسجد‌ها نیز، رشد
چشم گیری یافت این كتاب خانه‌ها نقشی بزرك در شكوفایی تمدن اسلامی داشته‌اند.[106] در موقعیت كنونی، نمی‌توان مسجدی را كه فارغ از كتاب خانه باشد، مسجد نمونه‌ای نامید. از این رو، موردنیاز هست در زمینه تاسیس و تجهیز كتاب خانه مسجدها، گام های مهمی برداشته شود. برای رسیدن به‌این مهم باید به چگونگی ساختمان و بنای مسجد بسیار توجه كرد.

هـ) داستان هایی كه مسجد زن را، خانه او دانسته[107] بر آن نیست كه زنان را از آمد و شد به مسجد باز دارااست، بلكه همانطور كه بسیاری از فقیهان گفته‌اند، هدف این روایت‌ها، تاكید بر بایستگی رعایت حجاب و پاكدامنی است.[108] حضور زنان در مسجد، زمان مناسبی برای بهره گیری معنوی از این منزلت مقدس و آشنایی با معارف و احكام اسلامی خواهد بود. به عنوان کردن دیگر، بخشی از عمل‌های آموزشی به زنان مربوط می گردد. فرستاده نیز درخصوص ها متفاوت، برای زنان حاضر در مسجد، مجلسی جداگانه تشكیل می‌دادند.[109]

شماره تلفن مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد

اثر ها اجتماعی
1ـ رسیدگی اثرها فرهنگی مسجد
مسجد پایگاهی شرعی هست كه از فرهنگ و تمدن فقهی پشتیبانی می‌كند و بر بالندگی آن می‌افزاید. از استارت پیدایش مسجد، جنبه‌های فرهنگی آن در لحاظ گرفته شده بود و حتی در نبود پیامبر (صلی الله علیه و آله)، عمل‌های فرهنگی مسجد ادامه داشت. مسجدهای دیگر در صدر اسلام نیز چنین بود. پس از فتح مكه، نبی (صلی الله علیه و آله)، هنگام گماشتن عتاب بن اسید به سمت استانداری مكه و امام جماعت مسجد الحرام، بر لزوم كارهای فرهنگی و تبلیغی بسیار تأكید كرد. بعداز رحلت پیامبر (صلی الله علیه و آله) نیز حضرت علی (علیه‌السلام) به کار‌های فرهنگی مسجد افزود و دیگر ائمه نیز هیچ گاه مسجد را ترك نكردند و افزون بر شغل‌های عبادی، به امور فرهنگی نیز می‌پرداختند. در طی غیبت نیز عالمان شیعی همواره مسجد را به عنوان پایگاهی فرهنگی برای پیشرفت معارف شرعی برگزیدند.[110]
امام جماعت، در گستره و نفوذ کار‌های فرهنگی مسجد نقش اساسی داراست و میتواند به كمك كسانی كه در مسجد حاضر می شوند و كسانی كه در اداره امور آن مكان را بر عهده دارا هستند، از حیث فرهنگی مسجد را كارآمد بنمایند. با برنامه ریزی صحیح و برگزاری كلاس‌ها و جلسه‌های مختلف در مسجد، می‌توان آن را به یك پایگاه فعال آموزشی و فرهنگی تبدیل كرد.

اینك جنبه‌های فرهنگی مسجد را رسیدگی میكنیم:
حفظ و تقویت نظام ارزشی
قیمت‌های انسانی در زندگی بشری بسیار مداقه داراست و در روابط اجتماعی نقش محوری انجام می‌كند؛ زیرا ارز‌ش‌های اجتماعی از مدل‌های كلی رفتار، احكام جمعی و هنجارهای كرداری كه عوام مردم آن را پذیرفته‌اند تشكیل میگردد. با این وجود بایستی اظهار‌کرد چگونگی فرهنگ و تمدن و هنجارهای كرداری كه عموم مردم آن را پذیرفته‌اند تشكیل میشود. با این وجوئد بایستی خاطرنشان کرد چگونگی فرهنگ وتمدن و هنجارهای هر جامعه به نظام ارزشی آن بستگی داراست و قیمت‌های فرهنگی، هسته اساسی زندگی اجتماعی را به وجود می‌آورند.
بها‌ها مطابق باورهای مردم و با شاخص‌های گوناگونی شكل میگیرند.[111] در این در بین، ارزش‌های فقاهتی اهمیت ویژه‌ای می‌دارند. پایداری و پویایی حركت‌های شرعی و پویایی فرهنگی شرعی در سایه تقویت و پیشرفت نظام ارزشی امكان پذیر می باشد.
مسجد به عنوان یكی از اصلی‌ ترین پایگاه‌های دینی، درین راستا وظیفه مهمی داراست. در زمان تاریخ جنگ‌های فرهنگی و سیاسی مسجد، بیدارگری‌ها و حركت‌های اصطلاحی به چشم می خورد كه در تكاپوی نظام ارزشی دینی بسیار مؤثر بوده‌اند. مقام ویژه مسجد در فرهنگ وتمدن دینی و امكانات بالقوه و بالفعل آن، هم پا یادگرفتن‌ها و مفاهیم گوشه‌ای و ساخت‌و‌ساز یك نظام ارزشی حاذق و ماندگار در صحنه فرهنگ و اجتماع بسیار اثرگذار بوده می‌باشد.
مسجد، در مراقبت و تقویت نظام ارزشی نقش بسیار مهمی دارااست و كوشش‌های بسیاری درین مكان صورت گرفته می باشد كه برخی از آن‌ها عبارتند از: بیان معیارها و شاخص‌های ارزش‌ها و آرمان‌های فقهی، ارائه مدارك و شناخت صحیح از دین، برپایی مجلس‌های مذهبی هم چون سخنرانی‌های فقهی و ویژه اپلیکیشن‌های در مناسبت‌های مذهبی، بیان ارزش‌ها و ضد بها‌ها، اجرای بها‌ها و ایفا شرعی مانند برقراری نماز جماعت و مجلس‌های دعا و نیایش، مطرح كردن مسائل اعتقادی و احكام فقهی، بیان اندیشه‌های فقهی، معرفی و تربیت سرمشق، پاسخ به شبهه‌های فقاهتی و اعتقادی، ساخت‌و‌ساز نظام تربیت دینی و تقویت نام‌و‌نشان فقاهتی.
با تحقیق کارداران ركود نظام ارزشی، قسمت دیگری از نقش مسجد در سالم نظام ارزشی جامعه معین میگردد. دنیازدگی در قالب جنس اندوزی و تجمل گرایی، توسعه و گسترش فساد، بی توجهی به حقوق دیگرافراد، مشكلات اقتصادی، عملكرد اشتباه مسئولان، ضعیف شدن باورهای مذهبی، ضعیف شدن خداباوری، اصل قرار دادن پرورش اقتصادی و بی اهمیتی نسبت به معنویت و كاهش آرمان‌ها و جلوه‌های فقهی از عوامل سقوط نظام ارزشی میباشند كه با تفحص جنبه‌های سیاسی، اقتصادی، تربیتی و آموزشی مسجد در سطح فرد و اجتماع، نقش مؤثر آن در از میان بردن این کارداران مشخص می‌‌گردد.

پیکار با تهاجم فرهنگی
تمدن، یكی از مهم‌ ترین معیارهای بسط و پویایی فرهنگ وتمدن می‌باشد كه هنجارهای اجتماعی و نظام ارزشی جامعه مبتنی بر آن شكل می‌گیرد. امروزه تهاجم به فرهنگ وتمدن، یكی از شایع ترین نوع تهاجم و راهی مطمئن و سریع برای دست یابی به اهداف استعماری هست. با تغییر دادن تمدن مردم مبنی بر اندیشه بیگانه بدون اینكه ردپایی از فرهنگ ما‌نده باشد و سوای لشكر كشی، كشور مهاجم به غرض خود میرسد. تهاجم فرهنگی را باید جنگ برای به تسخیر درآوردن داخل انسان‌ها دانست.و هر تعدادی این تسخیر گاهی آن قدر شدید می شود كه در ظاهر هم نمود پیدا می‌‌كند. مسجدها به عنوان مهم ترین پایگاه تبلیغ و آموزش شرعی، در نزاع با این تهاجم وظیفه سنگینی بر عهده دارند.

اكنون جنبه‌های گوناگون نزاع مسجد با تهاجم فرهنگی را استیناف می‌كنیم:
ایجاد شناخت نسبت به فرهنگ وتمدن خودی
برای هواخواهی از یك فرهنگ و تمدن، شناخت آن بسیار ما یحتاج هست. در‌حالتی که مردم یك كشور فرهنگ وتمدن خود را به خوبی بشناسند و نقاط قوت و دیرپایی آن را بدانند، فرهنگ مهاجم، قدرت احاطه فرهنگی را نمی‌یابد و نمی‌تواند نظام ارزشی آنها‌را دگرگون سازد.
مسجد با یادگرفتن فرهنگ وتمدن فقاهتی، شناخت ما یحتاج را برای مسلمان ها ساخت و ساز می‌كند تا آنان قدر فرهنگشان را بدانند این شناخت، خود باوری ما یحتاج برای پناه از فرهنگ وتمدن مهاجم را ساخت‌و‌ساز می‌‌كند. در سایه این آموزش‌هاست كه تعهد مسلمانان ارتقا می یابد و سلاح كارگشایی به نام غیرت فقاهتی در مبارزه با تهاجم فرهنگی ساخت می شود.

روشنگری نسبت به تهاجم فرهنگی
معمولا تهاجم فرهنگی به حدی دقیق طرح ریزی میشود كه افراد جامعه متوجه تهاجم نمی شوند و دگرگونی‌های فرهنگی را لازمه رشد و تحرك تمدن می‌دانند و این دگرگونی‌ها را زایش فرهنگی می‌نامند.
براین اساس، یكی از عامل ها مهم موفقیت در نزاع با تهاجم فرهنگی، شناخت جریان تهاجم، طریق‌های تهاجم، گونه‌های تهاجم و راه‌های پیکار با تهاجم است.
یكی از مهم‌ترین فعالیت‌های مسجد در جریان نزاع با تهاجم فرهنگی، آگاه كردن مسلمان‌ها از تهاجم فرهنگی و گونه‌های آن و راه‌های جلوگیری از آن می‌باشد. مجلس‌ها و تشكل‌های مذهبی، از بهترین ابزارهای روشنگری فرهنگی هستند كه به خیر می توانند راه و روش جنگ را ترسیم كنند و مسجد، پایگاه مجلس‌های مذهبی می‌باشد. در‌این جلسه‌ها، مسلمانان افزون بر آشنایی بافرهنگ دینی، از وضعیت سیاسی و تهاجم فرهنگی دشمن با خبر می‌شوند و می آموزند كه چه منش‌هایی را برگزینند. آن‌ها با پیشینه تهاجم فرهنگی در كشورهای اسلامی آشنا میشوند و از آن عبرت میگیرند نقش روحانیون در این مسیر بسیار تعیین كننده می باشد. می‌قدرت اظهار‌کرد رهبری مسلمانها، در دفاع از تمدن ملی و مذهبی به دست روحانیون می باشد.

معماری
تمدن، جلوه‌های گوناگونی دارد كه به وسیله آنان می‌قدرت فرهنگ و تمدن یك جامعه را بازرسی كرد. معماری یكی از نمودهای فرهنگی می‌باشد كه در مسجدهای كشورهای اسلامی یافت میگردد، تا آن جا كه یكی از راه‌های شناخت فرهنگ و تمدن مسلمان ها در هر مجال‌ای كاوش در آفرینش‌های هنری هست كه در ساخت مسجدها به كار رفته می باشد.
معماری مسجدها، افزون بر جنبه‌های معنوی، از لحاظ فرهنگی نیز التفات دارد؛ چون مسلمانها به دلیل قداستی كه برای مسجد قائل‌اند، آن را منسوب به پروردگار والا می‌دانند و می‌كوشند تا خانه خدا را به بهترین شكل بسازند؛ از این رو، مسجدهای محكم و بزرگی بنا كرده‌اند كه قرن‌ها پا برجا بوده می‌باشد.[112]

2ـ استیناف اثرها سیاسی مسجد
امروزه مسائل سیاسی، یكی از مهمترین مباحث در سطح جهانی هست كه بر مسائل اقتصادی، فرهنگی و نظامی اثر نهاده می‌باشد. اسلام به عنوان دینی كامل كه ادعای اداره زندگی بشر را دارااست، به جنبه‌های سیاسی دقت كرده و سیاست را به میدان دین كشانده می باشد.
در این در بین، باید مسجد را به عنوان یك نهاد سیاسی پویا در جامعه اسلامی به شمار آورد. از استارت اسلام، مسجد با مسائل سیاسی آمیخته شد. پیامبر پیش از سفر به مدینه، با وجود فشار حاكم در مكه با بعضا از دسته‌ها، در مسجد الحرام دعوا می‌كرد. پس ازهجرت به مدینه نیز پیامبر در مسجد، با افراد و مجموعه‌های اعزامی از خویشان‌ها و طایفه‌های متفاوت ذکر کرد و گوی سیاسی انجام میبخشید. در مسجد النبی مكانی به نام اسطوانة الوفود برای این گفت و گوها در لحاظ گرفته شده بود. هم چنین كسانی كه نو مسلمان شده بودند، در مسجد با نبی بیعت كردند.[113]

در این بخش برخی جنبه‌های سیاسی مسجد را پژوهش می‌كنیم.
احتساب مسائل سیاسی برای افكار عمومی
بی شك افكار عمومی، حجم کبیر و مؤثری از جامعه را تشكیل می‌دهند و بر جریان‌های سیاسی كشور بسیار اثر می گذارند. جهت دهی و هدایت این جمع تبارک، در سلامت كلی جامعه و سرعت دهی آن به سمت پیشرفت، نقش گزینش كننده‌ای دارد. بخش اعظمی از جریان‌های منحرف سیاسی، از عمل‌های اغفال گرایانه سرانی سرچشمه می‌گیرد كه افكار عمومی را به تباهی كشانده‌اند و این انحراف، سبب سال‌ها عقب ماندگی گردیده‌است.
مسجد به عنوان پایگاه اجتماع مسلمان ها و خواص جامعه، همچون امام جماعت، فضای مناسبی برای روشن كردن تفکر مردم می‌باشد. شیوه عمومی فرستاده چنین بود كه با دیدن مشكلات فكری ناهنجاری‌های اجتماعی در مسجد حضور می‌یافت و با اختلال سخنرانی به روشن ساختن افكار عمومی می‌پرداخت.
این سخنرانی‌ها معمولا بعداز نماز جماعت ایفا می‌گرفت. هر گاه رخداد‌ای اساسی صورت می‌بخشید، مردم با شنیدن ندای الصلاة جماعة در مسجد گرد می‌آمدند و نبی برای آنان کلام می‌بیان کرد.[114]
پس از پیامبر نیز موردها گوناگونی یافت میشود كه سران كفر و نفاق، افكار عمومی را به شدت گمراه كرده‌اند كه دست آورد آن در زمان تاریخ ما‌نده و مسجد درین جریان‌ها به خوبی در جهت بیدار كردن افكار عمومی شغل كرده می‌باشد.
انحراف آشكار افكار عمومی، در جریان كربلا و شهید شدن امام حسین (علیه‌السلام) و یاران با وفایش را می‌توان از موارد بالا بر شمرد. مسجد درین برهه حساس از تاریخ اسلام نیز عرض‌اندام می‌كند. سخنان امام سجاد (علیه‌السلام) در مسجد كوفه از این قبیل است. در تاریخ، می‌قدرت موارد زیادی دید كه مسجد در روشن گری افكار عمومی شریک بوده
است.[115] پی آمد این بعد از مسجد آن هست كه مسلمانها، خانه آفریدگار را پناهگاه خویش به شمار میاورند و به آن به چشم خانه‌ای كه روشنگر حق و پشتیبان عدالت هست می‌نگرند.

نقش مسجد در نهضت‌های اسلامی
مسجد با ساخت‌و‌ساز روحیه انقلابی، مسئله مساعدی برای شكل گیری نهضت‌های اسلامی بر قدرت‌های ضد شرعی به وجود می آورد.
در صدر اسلام مسجد، مركز نهضت سیاسی فرستاده بود و حركت گرانقدر و انقلابی پیامبر، از مسجد هدایت و فرماندهی می شد. پس از آن نیز در طول تاریخ اسلام، حركت‌ها و نهضت‌های آزادی بخش و مقدسی همچون نهضت سربداران در قرن هشتم هجری، نهضت تنباكو و تکان مشروطه، از مسجدها ریشه گرفت و فریاد بیدار باش و حركت مردمی از بالای منابر رمز داده شد.
در طول تاریخ انقلابی اسلامی نیز مساجد محل راهنمایی و هدایت نیروهای مؤمن و متعهد، خواستگاه تظاهرات مردی بر ضد طاغوت بود كه به حاكمیت جمهوری اسلامی در ایران انجامید.
بعد از موفقیت انقلاب اسلامی نیز مساجد با وجود همه خیانت‌ها و کارشکنی‌های مختلف دشمنان باطن و خارج، در برقراری نظم و امنیت (از منش تشکیل داد كمیته‌ها و انتظامات محلی و گشت شبانه) توده كمك‌های نقدی و جنسی مردم و ارسال آنان به جبهه‌های جنگ و خانواده‌های مستمند، تشكیل شركت‌های تعاونی، برگزاری انتخابات، تشكیل كلاس‌های عقیدتی و معارف اسلامی، پیکار با دسیسه‌ها و سم پاشی‌های گروهك‌ها و پس ما‌نده‌های رژیم پهلوی، آموزش نظامی نیروهای مردمی و غیره، در استمرار انقلاب و قیمت‌های اسلامی نقش بسیاری داشته می‌باشد

كاركردهای نظامی مسجد
از آغاز پیدایش مسجد در اسلام، این مكان پایگاهی برای شغل عبادی ـ سیاسی، اجتماعی و نظامی مسلمانان بوده می‌باشد. حركت‌های جهادی كه رسول اكرم در طول خود داشت، به عنوان مثال حركت مسلمانان برای مبارزه و نزاع علیه دشمنان در همین مكان صورت میگرفت. طراحی بیشتر غزوه‌‌ها در مسجد صورت می‌گرفت و حضرت پیامبر اكرم (صلی الله علیه و آله) با بیان شیوای خود، مسلمانان را برای جهاد با كفار بسیج می‌كردند. در زمان خلفای راشدین و حتی امویان هم مسجد از این نظر فعال بود.[116]
بعد از صدر اسلام مسجد، در بسیح عمومی نیروها برای شركت در نزاع نیز نقش بسیار مؤثری دارد. برای مثال می‌‌توان به کار‌های مهم مساجد در مدد از رزمندگان در طول 8 سال پشتیبانی مقدس اشاره كرد.

آسیای جنوب شرقی خاستگاه ظهور اسلام نبوده و از نظر جغرافیایی نیز با راءس ظهور اسلام، یعنی جزیرة‌العرب نیز فرسنگ‌ها مسافت داشته میباشد. به این روی، ضرورتاً ورود و پیشرفت اسلام در‌این ناحیه نمی‌توانسته میباشد به طور همزمان با ظهور اسلام در جزیرة‌العرب و یا این که کشورهای همجوار و مجاورت آن همچون مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد جمهوری اسلامی ایران و شبه‌مجموعه کشور ها که بوسیله سپاهیان اسلام و با فاصلة خیر چندان بدور از ظهور اسلام روند اسلامی شدن خویش را با گاز طی کرده بودند، پیش آمده باشد. از این­رو، فرض اصلی بر این مبتنی میباشد که ورود و پیشرفت اسلام در آسیای جنوب شرقی نتیجة دورة بعداز ظهور اسلام، یعنی دورة ثبت اسلام و تشکیل دولت اسلامی و رونق دریافت کردن کسب و کار فرنگی به وسیله بازرگانان مسلمان در شبه‌جزیره ایالات متحده عربی و کشورهای ناحیه همجوار آن بوده میباشد. طی این عصر، مسلمان‌ها مجال و قابلیت نگاه به مرز و بوم‌های به دور را برای بسط آئین اسلام و بسط مبادلات تجاری با بقیه ملل یافته بودند. بعضا روایت­ها و حکایت‌های جان دار در ادبیات داستانی مالایی (همچون حکایت رادن کیان سانتن) بر اساس ورود اسلام به آسیای جنوب شرقی در اولیه سال‌های بعد از ظهور آن در شبه‌جزیرة ایالات متحده عربی ثابت نشده میباشد و دلایل متقنی بر قبول آن نیست.

نکتة حایز التفات دیگری که بر فرض سابق الذکر تأکید می‌نماید این میباشد که آدرس مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد ورود اسلام به منطقة آسیای جنوب شرقی عمدتاً در بستر مذهبها شرعی، کلامی و عرفانی خاصی صورت گرفته و این بدان مضمون‌ میباشد که ورود اسلام در قرن نخستین هجری، که هنوز مذهبها شرعی و کلامی صورت نگرفته بود، رخداد نیفتاده میباشد. برای شعور این نکته، ضروری میباشد یاداوری خواهد شد که اولی پیشوای مذهب ها اربعه؛ ابوحنیفه (م150ق)، دومی پیشوا صاحب و مالک بن انس (م179ق)، سومی پیشوا محمد شافعی (م204ق)، و چهار‌مین پیشوا احمد بن حنبل (م240ق) بوده‌اند. اینان، 5/1 تا 5/2 قرن با مجال ظهور اسلام مسافت داشتند. مذهب جعفری نیز در دورانی که بنی‌امیّه و بنی‌عبّاس سرگرم زد خورد سیاسی بودند (از سال 107 تا سال 132 که بنی‌امیّه سقوط کرد)، بوسیله امام باقر7 و امام جعفر صادق7 تأسیس گشت.

2. نقش ادله فرنگی در مراحل اسلامی‌سازی در حوزه‌

پروسه اسلامی‌سازی در منطقة آسیای جنوب شرقی، سیری غیرقانونی داشته و در‌این مراحل، که طی رزرو مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد دورة هنگامی در حدود پنج قرن - یعنی از قرن یازدهم تا شانزدهم - میلادی ادامه داشته، سه دلیل بازرگانان و تجّار، داعیان و مبلّغان فرنگی - که عمدتاً صوفی مسلک بودند، و خویش بومیان مسلمان شدة حوزه‌ در آن نقش داشته‌اند. در زمینه ی اینکه کدام یک از این سه دلیل - یعنی بازرگانان، مبلّغان و بومیان بر دیگری مقدّم بوده‌اند رسیدگی بیشتری موردنیاز میباشد، هرچند عمده منابع بر تقدّم نقش بازرگانان در معرفی اسلام به ساکنان این ناحیه دلالت دارااست.

به‌لحاظ می رسد دراین مورد، می‌قدرت فرض توده دو عقیده، یعنی «بازرگانان مبلّغ» را نیز عهده دار شد. این قابلیت هم وجود داراست که مبلّغان صوفی مسلک یار با کشتی‌های تجاری و هم زمان با بازرگانان مسلمان وارد این حیطه گردیده‌اند. در تایید نظریة نقش دلیل بازرگانی در ورود و بسط اسلام، تذکر این نکته ضروری میباشد که در پیشین، علم ها تجزیه و تفکیک نشده بود و طی مدارج تحصیلی، نیازمند تعلیم معارف اسلامی در مدرسه‌منزل‌ها و مدارسی بود که در آن ضرورتاً علم آموزی علم ها اسلامی پایة حرفه‌های تحصیلی به شمار میرفت. از این رو، اشخاصی که در عرصه‌های کسب و کار میان­المللی شغل داشتند و عمدتاً نیز از سطح ها بالا و متمول و برخیً احاطه­زادگان جامعه به شمار می‌آمدند، دارنده دانسته ها و علم فقاهتی نیز بودند. این اشخاص، که در مسیر تجاری خویش به هندوچین، برخیً در بنادر کشورهای آسیای جنوب شرقی به عنوان مثال ملاکا، آیوتایا وپاسای نیز توقف می‌کردند، برای تخلیه و فروش کالاهای خویش و خرید کالاهای نو و گذراندن فصل باران‌های موسمی، مجبور به توقف شش ماهه تا یک ساله در حیطه بودند. طی این زمان، در کنار مراودات و تعاملات روزمرة معمولی و کاری، مجال و قابلیت معرفی عقاید مذهبی و یا این که جواب به سوال‌هایی که بوسیله بومیان شماره تلفن مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد نسبت به رفتارها و باورهای مذهبی آن ها شکل می‌گرفت نیز مهیا میشد. در بعضا بخشها، همچون آیوتایا در سیام (تایلند)، بازرگانان و تجّار مسلمان به باعث وضعیت قابل قبولی که یافته بودند، بدن به اقامت زمانبر داده و با تزویج و تشکیل شهرک‌ها و بخشها مسکونی مرتبط با خویش، رأساً او‌لین دولت ها اسلامی را درین نواحی تشکیل دادند. نکتة شایان توجه دیگر اینکه نظام طبقاتی و اجتماعی ناحیه متأثر از هندوئیسم و بودیسم بود و ساختار طبقاتی جامعه، به طور هرمی بود که در آن حاکمان و تسلط­زادگان عمدتاً نقش مهم را در کارها جامعه بر عهده داشتند و این ساختار
بر اکثری از دولت ها این حیطه حکم کننده بود. از این رو، قسمت عمدة دادوستدهای تجاری به وسیله حاکمان و کارگزارن و تسلط شکل می‌گرفت و به همین باعث، حاکمان عمدتاً در تایید اسلام پیش گام بودند و در‌پی آن، بقیه طبقات اجتماعی به اسلام روی می‌آوردند.

سبک یعنی تقریر روءیت کرد ویژه‌ی هنرمند با زبان ویژه‌ی خود او، و لذا روءیت کرد و زبان هر هنرمند یا هنرمندان یک زمان، متعدد از دیگر هنروران می باشد. سبک‌شناسی با مؤلفه‌ها و ابزارهای مخصوصی که در زمره‌ی امکانات این دانش است به مقایسه‌ی برخوردهای ابزاری هنرمندان در مواجهه با تأملات مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد درونی و بیرونی‌شان می‌پردازد. این مطالعه، آغاز به طرز معدودّی ـ آماری می‌کوشد تا با نمایش، احتساب و مقایسه‌ی عنصرها ادبی در تصویرهای شعر شاعران پررنگ‌ی سبک خراسانی و آذربایجانی که به‌صورت غیرانتخابی (رندومی) از دیوان‌شان گزینش شد‌ه‌است، تصویری آماری از سیر پیچیدگی تصویرها (از سبک خراسانی تا آذربایجانی) به‌دست دهد. در نصیب دوم این تفحص نیز که به نحوه بازرسی ـ توصیفی و با به کار گیری آدرس مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد از ابزار کتابخانه‌ای مندرج‌میباشد، به رسیدگی سیر معماری مسجد و غامض‌شدن اجزای آن از سبک خراسانی تا نقطه پایان قرن ششم رزرو مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد پرداخته خواهد شد. سود‌ی این جستار آرم می‌دهد که «سادگی و غربت شماره تلفن مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد از پیچیدگی» برجسته‌ترین مختصه‌ی سبکی در هر دو منطقهی تصویر شعری و معماری مساجد در سبک خراسانی می باشد. در قرن ششم شاهد تحوّلاتی والا و شگرف در ساحت آفرینش تصویرها و هنر معماری هستیم. اجزا و هندسه‌ی تصویرهای شعری و مختصات معماری مساجد این قرن بغرنج-تر میشوند و دیگر با سادگی سبک خراسانی قابل قیاس نیستتد.

در عصر جدید، بازرسی‌های تطبیقی بین مذهبی عمدتاً در حوزه شیعی با غرض رسیدگی طریقه‌های فریقین و عیب گیری و بازرسی آنان در اکنون ایفا است. در همین راستا، این نوشتار به رسیدگی آیه بیست و یکم سوره کهف که طریقه‌های مفسران فریقین و همچنین روایات تفسیری اهل بیت، صحابه و تابعان دربارۀ آن گوناگون بوده، پرداخته هست. بدین‌صورت که اظهار نظر مفسران صحابه و تابعان از یک‌سو و روایات اهل بیت از دیگرسو گزارش شده و آن‌گاه با تطبیق نظر ها مفسران شیعه و اهل سنت، آرای آنها تحقیق شده است. از رهگذر مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد این بازرسی تطبیقی، نتیجه ها شد که پیشنهاد تشکیل داد مسجد بر اصحاب کهف، از سوی بدعت‌گذاران و مشرکان نبوده، بلکه از طرف موحدان بوده می باشد. از دلایلی که برای تأیید این نظریه از آن فایده گرفته شد، می‌قدرت به اسلوب آیه، اسلوب و اساس مهم سوره و آیه‌ها دیگر شامل «بنا»، و نیز سکوت قرآن در قبال این پیشنهاد اشاره کرد. از سوی دیگر به شبهاتی که از سوی اهل سنت به این نظریه وارد شده، پاسخ داده گردیده است.

بحث پیرامون مشروعیت یا عدم مشروعیت تشکیل داد مسجد و بنا آدرس مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد بر قبور صالحان، یکی دعوا‌های دامنه‌دار و مورد اختلاف در میان شیعه و اهل سنّت بوده و یکی از مستندات هر دو برای تقویت دیدگاهشان، آیه 21 سوره کهف میباشد. نکات گزینه مشاجره در آیه عبارت‌اند از: اولاً، ایده و گفتارِ «برای آنان بنایی بسازید»، حرف که می باشد؟ ثانیاً، سفارش تشکیل داد مسجد: ﴿لَنَتَّخِذَنَّ عَلَیْهِمْ مَسْجِدًا﴾ از که می باشد؟ و نیز «آنها که غلبه کردند»، چه عده ای هستند؟ ثالثاً، ساختن مسجد بر قبور رزرو مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد او برای مدح آنها هست یا برای از یاد بردن خاطرۀ آنها؟ اینک از طریق تحقیق روایات شیعه و اهل سنت و نیز نگرش‌های مفسران هر دو فرقه و بر اساس متد همین آیه و نیز مراحل کلیِ سوره، آیۀ فوق مورد استیناف قرار می‌گیرد. روایات منسوب شماره تلفن مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد به صحابه و تابعان مرتبط با آیه 21 سوره کهف از برخی صحابه و تابعان، دیدگاه‌هایی در تعبیر و تفسیر آیه ذکر شده آورده شده که در زیر به گزارش بینش‌های آنها پرداخته می‌گردد: ـ ابن عباس پیشنهاددهندگان ساخت مسجد را دشمنان اصحاب کهف می‌داند که با این فعالیت در صدد تخطئه آنها بودند (طبری، 1422: 15/217). از مطالب گفته‌شده توسط مفسران شیعه به دست می‌آید که تمامی آنان ایجاد کرد بنا بر دیواره کهف: ﴿ابْنُوا عَلَیْهِمْ بُنْیَانًا رَبُّهُمْ أَعْلَمُ بِهِمْ﴾ را پیشنهاد مشرکان شمرده‌اند که با این عمل در صدد محو آثار جوانان کهف بودند، البته ایده ساخت مسجد: ﴿لَنَتَّخِذَنَّ عَلَیْهِمْ مَسْجِدًا﴾ را گفتار موحدان برای یاداوری و باقی ماندن نام نیک آن‌ها دانسته‌اند

مسجد تحت عنوان یک جای مقدس که به طور روزمره در آنجا به عبادت پرداخته می‌شود. نمودی از فضایی مقدس و معنوی است. همواره معماران در زمان تاریخ از صدر اسلام تا به امروز به گونه های روش ها کارایی نموده اند تا این معنی, یعنی تقدس را به راه‌های گوناگون به مخاطب خود که همانا نمازگزاران می‌باشند القا کنند. در اینجا برای ذکر بعضی بعدها معماری که نشان دهنده بعد ها مختلف معنوی و مقدس هستند, تا آنجا که ممکن می باشد وجوه متفاوت قدسی در پیاده سازی وساخت مسجد ذکر گشته میباشد. معماران مساجد چه در قبل وچه در طول در حال حاضر مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد همواره تلاش داشته اند که در کنار ساختار وکالبد ظاهری مسجد بعنوان یک جای , به آن روح و تقدس بدهند. از‌آنجا که دست آدرس مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد آن‌ها در ذکر معنی ها مفهومی به انگیزه محدویت های شرعی, بسته بوده است, بدین ترتیب معماران مسلمان با همت و عملکرد فراوان با استفاده از هندسه, نقوش بی آلایش گردیده گیاهی و نیز خوشنویسی و رنگ به شایسته ترین شکل ممکن, مفاهیم مدنظر را به استفاده کننده منتقل نموده و در عین درحال حاضر به فضای فیزیکی اکنون و هوای معنوی و ملکوتی بخشیده اند. در‌این نوشته ی علمی همت گردیده تا با تحلیلی اجمالی از معماری و بابیان نمونه هایی از مساجد دارای شهرت تحت عنوان عامل به بازرسی و انتقاد رزرو مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد معماری قدسی پرداخته گردد.اخباری منقول از پیامبر اکرم(ص) وجود دارد که در موضع نهی از بنای مسجد بر قبور, به ریشه شناسی این شغل پرداخته و آن را به اقوام و پیروان ادیان پیشین بازمی گرداند. این اخبار تحریرهای متعددی دارد؛ براساس مشابهت های متنی و سندی, می توان آنان‌را به شش دسته تقسیم کرد: 1-خبر ها عایشه, 2-اخبار شماره تلفن مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد عایشه و ابنعباس, 3-خبر ها ابن عباس, 4-خبرها ابوهریره, 5-خبر‌ها ابن مسعود, و 6-خبرها ابوعبیده بن جراح. این نوشته‌ی علمی با به کار گیری از روش محاسبه اوراق-متن به تاریخ گذاری این اخبار پرداخته و به این منفعت رسیده است که صورت اصلی خبر که در موضع نهی از اتخاذ مسجد از قبور به عنوان یک ویژگی قومی و مذمت این فعل میباشد, در نیمه اول قرن نخستین ترویج داشته است. گرچه می قدرت اعلام‌کرد بعضی از تحریرهایی که این فعل را یک ویژگی فقاهتی جلوه داده و به لعن یهود و نصاری می‌پردازند در نیمه نخستین قرن اولیه ایجاد کرد شده اند و همزمانی آن با اخراج یهودیان از جزیره العرب و مشابه سازی دین این حوزه‌ نیز آن را تایید می کند, اما قطعی است که روند پیشرفت تحریرهای اخیر نسبت به صورت مهم خبر در گذر فرصت سیر صعودی داشته و حتی‌در تحریرهای متاخرتر شاهد به کار گیری سیاسی از آن هستیم. بنای جامعه اسلامی بر محوریت مسجد گذارده گردیده است.

غرض این مقاله آشنایی جامعه شناسانه مسجد با توکل بر آشنایی گفتگو های مسجد در کشور‌ایران مجال معاصر میباشد. پرسش مهم ما این می‌باشد که به چه شکل می اقتدار مسجد را در بستر جامعه امروزی آشنایی؟ برای این منظور به یاری رسیدگی گفت‌و‌گو های مسجد, این بنیان را در بستر اجتماعی, فرهنگی و تاریخی آن قرار می دهیم. از این منظر ما دیدگاه بیرونی شرعی به مسجد داریم و درصدد رسیدگی مسجد از منظر معارف اسلامی نیستیم. منظور از گفتگو های مسجد نیز مباحث, دیدگاه ها و تلقی های گوناگون از مسجد می باشد. این مصاحبه ها در هر زمان و وضعیت تاریخی متناسب شرایط خاص هر عصر انجام یافته اند؛ و در آرا و آثار دانشمندان, روحانیان, نویسندگان, رسانه های گروهی و مطبوعات منعکس گردیده است.در این مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد تفحص چهار مذاکره شامل گفتگو سنتی, مذاکره سکولار, مذاکره ایدئولوژیک - انقلابی, و رای زنی ایدئولوژیک - انتقادی به مثابه مصاحبه های پیروز مسجد در ایران معرفی و خصوصیت های هرکدام جدا محاسبه می گردند. بعد با تاکید و تمرکز بر گفتمان ایدئولوژیک انتقادی که بر طبق پژوهش ها جامعه شناختی هست ضمن ارایه مثال هایی از این پژوهش ها, مسایل کنونی مساجد در جمهوری اسلامی ایران شناسایی و تحقیق گردیده اند. قسمت آخری, فصل گروه رهیافت آدرس مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد های نحوه شناختی برای پژوهش مسجد میباشد.
 زیباترین نمود بندگی در درگاه الهی, نماز میباشد و مسجد جلوه گاه این ارتباط عاشقانه و عارفانه است. مساجد, خلاف بعضی از پرستش گاه ها در ادیان گوناگون, خیر صرفا به دور از دسترس نیستند که عموما در دل بازارها و مجموعه های لبریز رفت و آمد سازه می شوند و با درهای گشوده و گشاده و بهره مندی رزرو مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد از زیباترین نمودهای معماری و هنری هر بعدازظهر, پذیرای نمازگزاران هستند.مولانا اگرچه به دسته عرفان متعلق میباشد و به حیث می‌رسد می بایست دلبستگی بیشتری به خانقاه, این جای غیررسمی در ازای مسجد, علامت دهد, البته در سراسر مثنوی خود به التفات مقام مسجد شماره تلفن مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد اشاره می کند و در سطح تمثیلی, مسجد را دل منزه عارف و حتی کلیه فقیه قلمداد می نماید که هر پدیده ای در آن به پرستش آفریدگار متعال درگیر هست. تاکید بر نماز جماعت و فضیلت آن, پیراستگی مسجد از آلودگی های صوری و معنوی نیز از نکات دیگری می‌باشد که در ماجرا های مثنوی بدان پرداخته شد‌ه‌است.نگارندگان میکوشند تا با مطالعه روایت هایی از مثنوی مولوی که در آنان مسجد نقش مهمی دارد, بینش و تصور مولانا را از این مقام معنوی و پر ارزش, پر‌نور سازند.

مسجد، نام جای و در لغت به معنای مکان سجده و عبادت است[1] و در اصطلاح، به مکانی گفته می گردد که مقام عبادت و خشوع می‌باشد. هر تعدادی کلمه و واژه مسجد درباره‌ی چهار دیواری خاصی به کار می‌رود که برای عبادت ایجاد شده است، ولی در اسلام تمامی زمین، پاک و پاکیزه میباشد و قادر است سجده‌گاه و مسجد مؤمن قرار گیرد.
نبی اکرم(ص) در حدیثی بعد از ذکر فضیلت مسجد الحرام و مسجد الأقصی، به ابوذر فرمود: «حیثما ادرکتک الصلاة فصلِّ و الأرض لک مسجد؛[2] هر جا وقت نماز رسید، به عبارتی جا نماز بخوان که سرتاسر زمین برای تو مسجد میباشد».
واژه مسجد، با صیغه‌های گوناگون 29 توشه در قرآن به کار رفته و در بیشتر مورد ها، منظور مسجد الحرام میباشد که تحت عنوان اول مسجد روی زمین شناخته و برای عبادت عموم ایجاد شده است:
) إِنّ أَوّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنّاسِ لَلّذی بِبَکّةَ مُتوشهَکًا وَ هُدًى لِلْعالَمینَ(؛[3]
«اول منزل‌ای که برای عموم قرار داده شد‌ه‌است، منزل‌ای هست در مکه که مایه برکت و هدایت برای جهانیان می باشد».
مهمترین نقش مسجد، مرکزیت بخشیدن به عبادت مسلمانان هست. مسجد محیطی، می باشد که آدم پلشت نباید وارد آن گردد و دور و اطراف و زمین آن بایستی از هر سیرتکامل زشتی محفوظ باشد.
مسجد ضمن مرکزیت برای عبادت، محلی برای آرم دادن اتحاد و هماهنگی امّت و تمسّک جمعی به «حبل الله» چهت نیل به هدف ها الهی و انسانی، مرکزی برای حکومت و آنگاه، مکانی برای آموختن و تعلّم بود.
در این نوشته، سعی بر این است که علاوه بر شناخت بیشتر با مقام و آداب مسجد، وظایف شخص در ازای مسجد و نقش سازنده آن را در معاش تبیین کنیم و گامی برای رونق بیشتر مساجد برداریم. ان‌شاء الله
الف) رده مسجد
مسجد در فرهنگ وتمدن اهل بیت(ع) مهمان‌منزل پروردگار در زمین، مقام نزول خیرات و برکات آسمانی، منزل درایت و عبادت، عشق و محبت، صفا و صمیمیت، ایثار و عفووبخشش، تجلی‌گاه فردوس در زمین و تفریح‌گاه موحّدان می باشد.[4]
پیامبر اکرم(ص)، در اولین گام برای تشکیل حکومت اسلامی، مسجد النبی را در مدینه اساس‌گذاری کرد که اولیه مقر علمی، سیاسی، اجتماعی و حکومتی اسلام به شمار آمد و تحت عنوان مرکز یادگرفتن معارف اسلامی و آدم ‌سازی و راءس حکومت و سیاست‌گذاری شناخته شد.
1. منزل معبود
آفریدگار متعال میفرماید:
)وَ أَنّ الْمَساجِدَ لِلّهِ فَلا تَدْعُوا مَعَ اللّهِ أَحَدًا([5]؛
«مساجد برای خداست. پس احدی را جز وی نخوانید»؛ یعنی تمامی چیز در مساجد برای خداست و مسجد مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد می بایست مکان تبلیغ قیمت‌های الهی باشد.
پیامبر پروردگار(ص) فرمود: «در تورات درج شد‌ه‌است که: منزل‌های اینجانب روی زمین، مساجد هستند. آفرین به هر کس خویش را در منزل‌اش پاکیزه نماید و آن گاه برای دیدارم به منزل‌ام بیاید. مطلع باشید بر صاحبخانه است که میهمان را گرامی دارد؛ آنان که در ظلمت‌های شب به مساجد می روند، بشارت باد بر آن ها به نور براق در روز قیامت».[6]
امام صادق(ع) فرمود: «بر شما باد به رفتن به مساجد؛ چون مساجد، منزل‌های خدا در روی زمین میباشند. کسی که پاکیزه وارد آنها گردد، آفریدگار او‌را از گناهانش منزه می‌نماید و او را در زمره زائران خودش می‌نویسد. پس در مساجد بسیار نماز و دعا بخوانید.[7]
در حدیث قدسی آمده هست: «مساجد منزل‌های اینجانب در زمین میباشند. مساجد برای اهل اسمان نورافشانی می‌نمایند؛ همانطور که ستارگان برای اهل زمین می‌درخشند».[8]
2. منزل پرهیزکاران
رسول خداوند(ص) فرمود: «المَسجِد بَیتُ کُلِّ تَقیٍ؛[9]
«مسجد، منزل هر پرهیزکار هست».
در حدیث دیگر فرمود:
«مساجد، منزل پرهیزکاران میباشد و کسی که مسجد منزل‌اش باشد، آفریدگار آسایش، متانت و عبور از صراط را برای وی ضمانت می‌نماید».[10]
3. منزل مؤمن
از فرستاده اکرم(ص) نقل گردیده‌است که فرمود: «المَسجِدُ بَیتُ کُلِّ مُؤمِنٍ؛[11] مسجد، منزل هر مؤمن است».
4. مقام پیامبران
نبی گرامی(ص) فرمود: «المَساجِدُ مَجالسُ الأنبیاءِ؛[12] مساجد، منزلت پیامبران است».
5. برگزیدگان جای
رسول خدا(ص) فرمود: «خَیرُ البِقاعِ المَسجِدُ وَ شَرُّ البِقاعِ الأسواقُ؛[13] شایسته ترین جای ‌ها مسجد میباشد و بدترین آنها بازار میباشد».
6. محبوب‌ترین جای
امام علی(ع) فرمود: «هر کس بخواهد به مسجد وارد گردد، مودب و ادب وارد شود؛ زیرا مساجد، منزل‌های پروردگار و دوست داستنی‌ترین زمین‌ها نزد خداست و دوستداشتنی‌ترین شخص پیش آفریدگار، کسی است که نخستین از کلیه وارد مسجد و بعداز تمامی، از آن بیرون گردد».[14]
نبی اکرم(ص) فرمود: «نشستن در مسجد برای اینجانب عالی از نشستن در بهشت است؛ چون در پردیس خشنودی خودم فراهم می‌شود و در مسجد خشنودی پروردگار به دست می آید».[15]
و در ذکر دیگری فرمود: «أَحبُّ البِلاد اِلَی اللهِ مَساجِدُها وَ أبغَضُ البِلادِ إِلَی اللهِ اَسواقُها؛[16] دوست داستنی‌ترین جا پیش معبود مساجد، و مبغوض‌ترین زمین پیش خدا بازارها می باشند».
7. ساختن مسجد
ازآنجاکه مساجد در اسلام مقام بسیار مهمی دارا هستند، بر ساختن و تعمیر مسجد آدرس مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد تأکید متعددی گردیده است. نبی اکرم(ص) فرمود: «مَن بَنی مَسجِداً وَلَو مَفحَصَ قَطاةٍ بَنَی اللهُ لَهُ بَیتاً فی الجَنَّةِ؛[17] هر کس مسجد بسازد، در صورتی چه به اندازه خوابگاه مرغ سنگ‌خواره‌ای باشد، معبود برای وی در فردوس منزل‌ای می‌سازد».
اما هنگامی ساختن مسجد گران بها است و این تمامی اجر دارااست که هدف از تشکیل داد آن، اعلای کلمه و واژه توحید و تبلیغ تمدن اسلام ناب و مدرسه پیامبران و امامان معصوم(ع) باشد؛ البته در حالتی که هدف غیر الهی و شیطانی باشد، خیر فقط قیمت و ثوابی ندارد، بلکه سازنده آن مؤاخذه خواهد شد. از این رو، پروردگار از او‌لین بانی مسجد در اسلام که مسجد قبا را ایجاد کرد، به این شکل خاطر می‌نماید:
)لَمَسْجِدٌ أُسِّسَ عَلَى التّقْوى‏ مِنْ أَوّلِ یَوْمٍ أَحَقّ أَنْ تَقُومَ فیهِ فیهِ رِجالٌ یُحِبّونَ أَنْ یَتَطَهّرُوا وَ اللّهُ یُحِبّ الْمُطّهِّرینَ(؛[18]
«مسجدی که از روز آغاز بر پایه ی زهدو تقوا سازه گردیده، سزاوارتر هست که در آن به نماز قیام کنی؛ زیرا در این مسجد عده ای میباشند که دوست دارند پاک و منزه شوند و خداوند پاکیزگان را دوست دارد».
اما آفریدگار به اشخاصی که با هدف های دیگر مسجد ساختند، خیر تنها ثوابی نمی‌دهد، بلکه با آن‌ها به شدّت برخورد می‌نماید و آنان را منافق به شمار میاورد:
)وَ الّذینَ اتّخَذُوا مَسْجِدًا ضِرارًا وَ کُفْرًا وَ تَفْریقًا بَیْنَ الْمُؤْمِنینَ وَ إِرْصادًا لِمَنْ حارَبَ اللّهَ وَ رَسُولَهُ مِنْ قَبْلُ وَ لَیَحْلِفُنّ إِنْ أَرَدْنا إِلاّ الْحُسْنى‏ وَ اللّهُ یَشْهَدُ إِنّهُمْ لَکاذِبُونَ( [19]؛
«منافقان افرادی‌اند که مسجدی ساختند به خواسته ضرر رساندن به نبی و مؤمنان و تقویت شرک و تشکیل داد تفرقه دربین مؤمنان و کمین‌گاه برای اشخاصی که باایمان و پیامبرش نزاع کرده بودند، و آنان پیمان خاطر می‌نمایند که نظری جز خیر نداشته‌ایم امّا خدا مدرک می دهد که لاف میگویند».
بعد خداوند اضافه می‌نماید:
) لا تَقُمْ فیهِ أبداً(؛
«هیچ وقت در آن مسجد نماز اقامه مکن یا این که هیچ گاه در آن مسجد نایست».
از این آیه ها بر میاید که «مسجدسازی» بایستی مطابق تقوای الهی نهاد‌گذاری خواهد شد و مقصود این باشد که آفریدگار در آنجا عبادت و گرانقدر داشته خواهد شد و محل اجتماع کسانی باشد که عشق دارند به سوی خداوند جنبش نمایند و خویش را پاک و پاکیزه سازند و خودسازی نمایند و هدف ها الهی را در آنجا به ایفا درآورند. و مسجد بایستی مرکزی برای اجتماع و اتحاد مسلمان ها باشد و عایدی اسلام و مسلمین در آن مورد توجه قرار گیرد، خیر اینکه محلّ باند‌بازی و تفرقه و ضرر رساندن به مسلمان‌ها و موجب بدبینی به آفریدگار باشد و در آن کفر و الحاد و شرک تقویت شود.
در آیه دیگر، قرآن صریحاً می فرماید:
)ما کانَ لِلْمُشْرِکینَ أَنْ یَعْمُرُوا مَساجِدَ اللّهِ فرمانرواِدینَ عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ بِالْکُفْرِ أُولئِکَ حَبِطَتْ أَعْمتاعُهُمْ وَ فِی النّارِ هُمْ خالِدُونَ([20]؛
«مشرکان را نرسد که مساجد پروردگار را آباد نمایند، با آنکه خویش شاهد شرک خویشتن‌اند؛ چه اینکه ایفا آن ها بی‌اجز و فسخ می‌باشد و خویش در دوزخ وجهنم جاودان‌اند».
بعد از آن می‌فرماید: )إِنّما یَعْمُرُ مَساجِدَ اللّهِ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَ الْیَوْمِ اْلآخِرِ وَ أَقامَ الصّلاةَ وَ آتَى الزّکاةَ وَ لَمْ یَخْشَ إِلاّ اللّهَ فَعَسى‏ أُولئِکَ أَنْ یَکُونُوا مِنَ الْمُهْتَآئینَ[21](؛
«مسجدهای معبود را تنها کسی آباد می‌نماید که به معبود و روز جزا ایمان دارااست، نماز به پا نماید، زکات دهد و جز از معبود نترسد. باشد که آنان از هدایت یافتگان باشند».
گروهی از مفسران معتقدند که منظور، عمران ظاهری وجود ندارد بلکه این کلمه بر عمران معنوی نیز دلالت دارااست که به عبارتی آباد نگاه‌داشتن مساجد و حضور در آن ها برای ادای نماز و شغل های سودمند است؛ چنان که میبدی در تفسیرش گفته میباشد: «عمارت مسجد، وارد شدن و نشستن در آن میباشد و به قولی، بالا بردن بنای مسجد و پسندیده کردن آن و به قولی عمارت مسجد، عبادت کردن، نماز خواندن و طواف در آن است».[22] آیت الله مکارم شیرازی نیز می‌فرماید: «آیه مضمون‌ وسیعی دارااست و همگی کارها را در بر می‌گیرد».[23] زمخشری نیز بعد از نقل هر دو لحاظ از نبی اکرم(ص) نقل می‌نماید که آفریدگار فرمود: «إِنَّ بُیوتی فی ألارضِ المَساجِدَ، وَ أنَّ زُوّاری فیها عُمّارُها؛[24] مساجد، منزل‌های اینجانب در زمین می باشند و فی مابین آبادکنندگان مساجد، همانا ملاقات کنندگان اینجانب قرار دارند».
8. آبادی معنوی مساجد
روزی نبی پروردگار(ص) خطاب به ابوذر فرمود: «در تعمیر و آبادانی مساجد تلاش کن که اجر آن از حوزه‌ آفریدگار، پردیس هست».
ابوذر پرسید: مساجد را چه‌گونه آباد کنیم؟
پیامبر(ص) فرمود: «در مساجد با صدای بلند حرف نگویید، صحبت فسخ و حرف خطا نزنید و داد و ستد و خرید و فروش نکنید. ای اباذر! تا در مسجد هستی، تلاش کن یاوه و بیهوده نگویی و در شرایطی‌که این یکسری امر را رعایت نکردی، روز قیامت جز خویشتن را سرزنش و شماتت نکن».[25]
امام درستگو(ع) از فرستاده اکرم(ص) نقل می‌نماید که فرمود: «زیرا خدا گران قدر و بلندمرتبه ببیند که اهل یک آبادی (شهر یا این که روستا) در نافرمانی وی زیاده‌روی کرده‌اند، البته دربین آنها سه بدن مسلمان (حقیقی و واقعی) هست، خطاب فرماید: «ای گناه‌کاران و اشخاصی که از امر‌های اینجانب رمز برتافته‌اید! اگر فی مابین شما مؤمنانی نبودند که با یکدیگر کریم‌اند و با نمازگزاردنشان، زمین و مساجد من‌را آباد می‌گردانند، و در سحرگاهان استغفار می‌نمایند، عذابم را بر شما فرود می‌آوردم».
مرحوم نوری در ذیل حدیث سابق الذکر می‌نویسد: «حدیث در این مضمون‌ صراحت رزرو مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد دارد که خواسته از عمران مساجد، دایر نگاه‌داشتن آن ها بوسیله نماز، دعا، خیال و خاطر آفریدگار، تلاوت قرآن و جز اینهاست، خیر تعمیر و ترمیم سقف و دیوار آن».[26]
یک نکته
گاهی آدم نمی‌تواند در مسجد حضور یابد و به دلایلی می بایست فریضه نماز را در منزل بجا آورد. از این رو، در اسلام سفارش گردیده است که اتاقی را برای نماز و رمز و نیاز تخصیص دهد؛ همانطور که امروزه نمازخانه‌هایی را در اداره ها، هواپیماها و .... تخصیص داده‌اند. امام راستگو(ع) در طومار‌ای به فردی به اسم مسمع نوشت: «دوست دارم که یک کدام از اتاق‌های رده را مسجد قرار دهی».[27] آن حضرت در حدیث دیگری فرمود: «علی(ع) در خانه خویش اتاقی را که خیر خرد بود و خیر تعالی، منحصر نمازش قرار داده بود».[28]
اما پر‌نور است که‌این فرمان نباید موجب شود که بشر حضور کمتری در مساجد پیدا نماید. از این‌رو، بر حضور در مساجد همگانی، به خصوص مساجدی که خصوصیت خاص دارا‌هستند، بسیار تأکید و اجر‌های متعددی برای نماز قرائت در در آن‌ها آورده شده است.
9. آثار رفتن به مسجد
امام صادق(ع) فرمود: «اینجانب مَشی إلی المَسجِدِ، لَم یَضَع رِجلَهُ عَلی رَطبٍ وَلا یابِسٍ إلاّ سَبّحَت لَهُ الارضُ إلی الأرضینَ السابِعةَ؛[29] هر کس به طرف مسجد گام بردارد، پایش را بر خیس و خشکی نمی‌گذارد، جز آنکه زمین تا طبقه هفتمش برای وی تسبیح می‌گوید».
پیامبر اکرم(ص) فرمود: «بشارت باد بر کسانی که در تاریکی شب به طرف مساجد می‌روند به نوری که در روز قیامت برای آنان پیدا می شود».[30]
در ذکر دیگری فرمود: «هر که برای کمپانی در نماز جماعت به مسجدی رود، برای هر قدمی که بر میدارد، هفتاد هزار حسنه برایش نوشته خواهد شد و به به عبارتی اندازه درجاتش بالا رود و در صورتیکه در آن موقتا بمیرد، معبود هفتاد هزار فرشته بگمارد که در قبرش به دیدار وی فرایند و انیس تنهایی وی باشند و تاهنگامیکه برانگیخته گردد، برایش آمرزش بخواهند».[31]
10. حضور در مسجد
نبی اکرم(ص) به ابوذر فرمود: «ای اباذر! مادامی که تو در مسجد هستی، خدا در مقابل هر نفسی که می کشی، یک رتبه در بهشت به تو عطا می‌نماید و ملائکه بر تو سلام می‌فرستند و برای تو برای هر نفس در مسجد، ده حسنه می‌نویسند و ده گناه از تو منزه می‌نمایند».[32]
و در حدیث دیگری فرمود: در مسجد به انتظار نماز نشستن، عبادت است، مگر شماره تلفن مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد آنکه حدثی از وی راز زند ». پهنا شد: ای فرستاده پروردگار! حدث چیست؟ فرمود: «غایب بودن کردن».[33]
11. اجر نماز در مسجد
فرستاده اکرم(ص) فرمود: «نماز در مسجد اینجانب (مسجد النبی(ص)) پیش معبود، مساوی ده هزار نماز در مساجد دیگر میباشد، مگر در مسجد الحرام که نماز در آن، معادل صد هزار رکعت هست».[34]
امیرمؤمنان(ع) فرمود: «اجر نماز در بیت‌المقدس، متساوی هزار رکعت نماز می‌باشد و نماز در مسجد اعظم (جامع)، موازی صد نماز می‌باشد و نماز در مسجد محله و قوم و قبیله ،اجر 25 رکعت نماز را دارد و در مسجد بازار، دوازده موازی نماز هست و نماز در منزل، به اندازه یک نماز اجر دارد».[35]
حضرت امام خمینی(ره) می فرماید:
«در شرع مقدس اسلام بسیار سفارش گردیده است که نماز را در مسجد بخوانند و عالی از تمامی مسجدها، مسجد الحرام است و آن گاه مسجد رسول اسلام(ص)، آن گاه مسجد کوفه، آن‌گاه مسجد بیت المقدس، آنگاه مسجد جامع هر شهر و آنگاه مسجد محله و پس از مسجد محله، مسجد بازار هست».
و بعد از آن میفرماید: «زیاد رفتن به مسجد و رفتن به مسجدی که نمازگزار ندارد، مستحب هست و هم محلی مسجد در شرایطی که عذری نداشته باشد، مکروه هست در غیر مسجد نماز بخواند».[36]
12. بی‌توجهی به مسجد
در حدیثی از نبی اکرم(ص) آمده می‌باشد که فرمود: «لا صَلاةَ لِجارِ المَسجِد إلاّ فی المَسجدِ؛[37] نمازی برای اهل یک محل مسجد وجود ندارد، مگر در مسجد».
در حدیث دیگر فرمود: «کسی که در مسجد ندای نماز را بشنود و بدون انگیزه از آن بیرون خواهد شد، منافق است، مگر اینکه قصد بازگشت داشته باشد».[38]
امام امت(ره) فرموده است: «مستحب میباشد آدم با هر که در مسجد حاضر نمی شود، طعام نخورد و در امور با وی مشورت کردن نکند و اهل یک محل وی نشود و از وی زن نگیرد و به وی زن ندهد».[39]
و از امام درست گو(ع) آورده شده که فرمود: «مساجد از همسایگانش که آن را زیارت نکردند، نزد معبود گلایه کردند. آفریدگار به آنها وحی کرد: به عزت و جلالم عهد و پیمان که نمازشان را نپذیرم و عدل و داد آن ها را میان عموم آشکار نسازم و عفووبخشش اینجانب به آن ها نرسد و در بهشتم در مجاورت خود قرارشان ندهم».[40]
ب) آداب مسجد
1. آداب ورود به مسجد
امیرمؤمنان(ع) فرمود: «هر که بخواهد وارد مسجد خواهد شد، با ادب و متانت وارد گردد؛ چون مساجد، منزل‌های خداوند و دوست داستنی‌ترین محل‌ها پیش پروردگار هستند».[41]
از اهل بیت(ع) بیان شده که فرموده‌اند: «عالی آن است که هنگام ورود به مسجد، شروع با پای راست وارد شوی و هنگام خروج، با پای چپ بیرون شوی».[42]
پیامبر اکرم(ص) فرمود: «لا تَدخُلِ المَسجِدَ إلاّ بِالطَّهارَة وَ مَن دَخلَ مَسجِداً بِغَیرِ الطَّهارَِةِ فَالمَسجِدُ خَصمُهُ؛[43] وارد مسجد نشو، مگر با پاکی، و هر که فارغ از آن وارد گردد، مسجد معاند وی خواهد بود».
فاطمه زهرا(س) فرمود:
«رسول وقتی که داخل مسجد میشد، اینگونه می‌فرمود: «بِسم اللهِ، اللَّهُم صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ فَاغفِر ذُنُوبی وَ افتَح أبوابَ رَحمَتِک؛ به اسم خدا، خدایا! بر محمد و آلش سلام بفرست، و گناهانم را ببخش و درهای رحمت خویش را برایم گشوده کن».[44]
2. آداب حضور در مسجد
امام صادق(ع) فرمود: «هر گاه درون مسجد شدی، ثنا و سپاس پروردگار بگو و بر پیامبر صلوات بفرست».[45] فرستاده اکرم(ص) فرمود: «مساجد را گذرگاه قرار ندهید، مگر اینکه دو رکعت در آن نماز بخوانید».[46] امیرمؤمنان(ع) فرمود: «سنت این میباشد که زمانی در مسجد می‌نشینی، رو به قبله باشی».[47] فرستاده معبود(ص) فرمود: «ای اباذر! هر نشستی در مسجد بیهوده است، مگر نماز خواندن یا این که بیان بیان کردن، پی‌دانش بودن و سؤال علمی کردن».[48]
در ذکر دیگری از آن حضرت آمده میباشد: «اِنَّما نُصِبَتِ المَساجِدُ لِلقُرآنِ؛[49] همانا مساجد برای قرآن سازه گذاشته گردیده‌اند».
طبق این ذکر، مساجد مکانی برای آشنایی، شناساندن و آموزش قرآن و حقایق آن و اجرای نرم افزار‌ها و دستورهای آن باید باشد؛ چنان که در عصر فرستاده اکرم(ص) و امامان(ع) اینگونه بود.
براین اساس باید مساجد را عملاً تکریم و احترام آنان‌را نگهداری کنیم و در حد اقتدار از آن‌ها فایده برگیریم و از آنچه در شأن مساجد و منزل‌های پروردگار وجود ندارد، بپرهیزیم.
در حدیثی از امام صادق(ع) آمده میباشد: «إنّما اُمِرْنا بِتَوالاِ المَساجدِ لأنّها بُیوُتُ اللهِ فِی الأرض؛[50] ما مأمور به بزرگداشت مساجد گردیده‌ایم؛ چون مساجد، منزل‌های معبود در روی زمین‌ به شمار میایند».
در مکان دیگر فرمود: هر که مسجد را گرامی و از افکندن آب دهن و بینی در آن غربت نماید، در روز قیامت در حالی به لقای الهی نائل خواهد شد که شادمان میباشد و طومار اعمالش به دست راستش داده می شود».[51]
3. شغل های ناروا در مسجد
امام درستگو(ع) فرمود: «جَنِّبُوا مَساجِدَکُم الشِّراءَ وَالبَیْعَ»؛[52] مساجد خویش را از خریدوفروش به دور نگهدارید».
پیامبر اکرم(ص) فرمود: «ورود به مسجد برای اشخاص جُنب و حایض، روا وجود ندارد».[53]
در ذکر دیگری فرمود: «صحبت ناروا در مسجد، حسنات را میخورد؛ آن سیرتکامل که چهار پایان علف‌ها را می‌خورند».[54]
و فرمود: «مَن اسمَ فِی المَسجدِ بِغَیرِ عُذرٍ إبتَلاهُ اللهُ بَلاءً لازَوالَ لَهُ؛[55] کسی که بدون بهانه در مسجد بخوابد، پروردگار او را به بلایی گرفتار می‌نماید که از در میان رفتنی وجود ندارد».
امید‌است‌ با سود‌گیری هر چه بیشتر از دستورهای گرانبها مدرسه اهل بیت(ع)، روز آپ تو دیت شاهد پررونق‌خیس شدن مساجد باشیم. ان‌شاء الله

مَسْجد جای عبادت آفریدگار و خواندن نماز که ممکن میباشد ساختمانی محدود یا این که زمین بدون سقف و دیوار باشد. مسجد قبا نخستین مسجدی میباشد که در اسلام ساخته شد.

در شریعت اسلامی، مسجد آداب و احکامی ویژه دارد. از مسجد غالباً برای عبادت جمعی و شغل‌های دینی گروهی به کارگیری می‌شود و مهم‌ترین عبادتی که در آن به جا میاورند، نماز جماعت میباشد.

مسجد خلال کاربرد عبادی، کارکردهای اجتماعی، سیاسی، آموزشی و قضایی برای مسلمان ها داشته که بعضی از این کارکردها تا به امروز مانده میباشد. مساجد در ایران، نقش مهمی در موفقیت انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ش جاری ساختن کردند.

فهرست
۱ مضمون‌‌شناسی
۲ مسجد در قرآن
۳ پیشینه مسجد در اسلام
۴ احکام و آداب مسجد
۵ اهمیت و فضیلت مسجد
۶ معماری
۶.۱ منبر
۶.۲ محراب
۶.۳ مناره
۶.۴ مقصوره
۷ کارکردها
۷.۱ کارکرد آموزشی
۷.۲ کارکرد اجتماعی
۸ نقش مسجد در انقلاب اسلامی جمهوری اسلامی ایران و امان مقدس
۹ جستارهای متعلق
۱۰ پانویس
۱۱ منابع
مضمون‌‌شناسی
«مسجَد» در گویش عربی به معنای نهادن پیشانی بر زمین و به خاک افتادن به علامت کمال خضوع میباشد و مسجِد به معنای جایی است که در آنجا سجده می‌نمایند.[۱] برخی معتقدند واژه و کلمه مسجد از واژه و کلمه‌ای غیر عربی «msgď» به معنای محل پرستش دریافت شد‌ه‌می‌باشد که در متن ها گویش آرامی مرتبط مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد با قرن پنجم قبل از به دنیاآمدن مسیح وجود دارد.[۲] در بعد از ظهر قبل از اسلام این واژه برای اشاره به هر نقطه و معبدی بوده که در آن خدا را عبادت می‌کرده‌اند.[۳] برخی معتقدند واژه و کلمه «مساجد» در آیه چهلم سوره حج در همین مضمون‌ به عمل رفته می باشد.[۴]

دهخدا با استناد به منابع سابق و بیان مثال‌های بسیار از آنها نوشته هست که کلمه و واژه عربی مسجد، اساسا، به طور کلمه و واژه «مَزگِت» از گویش آرامی وارد عربی و فارسی گردیده است.[۵] وی به گزارش این منابع آورده میباشد که حروف «ز»، «گ» و «ت» در عربی به «س»، «ج» و «د» عوض شده و مسجد در عربی یعنی مکان سجده کردن. به نقل این منابع، مزگت به معنای نمازخانه، خانۀ خدا، «منزل‌ای که برای پرستش معبود بسازند و هرکس خواست در آن عبادت نماید» و نظائر آن می‌آمده است.[۶]

مسجد در اصطلاح رایج فعلی به معنای عبادتگاه خاص مسلمانها و محل نماز تلاوت آنهاست. گفته‌اند از آن رو که مسلمان ها در نماز، سجده می‌نمایند و سجده غایت فروتنی در عبادت میباشد، این جای را مسجد به معنای مکان سجده نامیده‌اند. مسجد، به لحاظ دینی احکامی ویژه دارد و به لحاظ دنیوی ممکن میباشد عبارت از یک ساختمان محدود میان دیوارها یا این که یک زمین بدون سقف و دیوار باشد.[مستلزم منبع]

«مسجد جامع» نیز به معنای مسجد به فعالیت می‌رود البته غالبا منظور از این واژه مسجدهای بزرگ یا این که مساجدی در شهرها میباشد که نماز آدینه در آن اقامه میشود.[۷]

مسجد در قرآن
واژه و کلمه مسجد بیست و هشت توشه به صورت عده و مفرد در قرآن به شغل رفته میباشد که در برخی از آن ها از مداقه مسجد و حفظ آن صحبت رفته میباشد؛ برای مثال: «إِنَّما یعْمُرُ مَساجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیوْمِ الْآخِرِ وَ أَقامَ الصَّلاةَ وَ آتَی الزَّكاةَ وَ لَمْ یخْشَ إِلَّا اللَّهَ فَعَسی أُولئِكَ أَنْ یكُونُوا مِنَ الْمُهْتَدِین (ترجمه: مساجد را فقط كسی آباد میكند كه به معبود و روز قیامت ایمان آورد و نماز را برپا دارااست و زكات بدهد و از كسی جز خدا نترسد- آرزو‌است‌ آن‌ها هدایت یابند.)[ توبه–۱۸]

مالکیت مسجد در قرآن به معبود منسوب شده میباشد.(جن/۱۸) از امام درستگو(ع) از انگیزه احترام مساجد پرسیدند، آن حضرت در جواب گفتند: «چون مساجد منزل‌های خداوند در زمین‌اند».[۸]

در آیه ۱۲۵ سوره بقره، به مسجد مکه که به عبارتی مسجدالحرام می باشد، تحت عنوان مکانی برای عمل‌های آیینی و نیز محل گرد هم داخل شدن اشاره شده است [۹] و در آیه ۹۶ سوره آل عمران این مسجد تحت عنوان نخستین منزل‌ای که برای عبادت عموم برپا گردیده، ذکر شده هست.[۱۰]

پیشینه مسجد در اسلام
عبدالحسین زرین‌کوب:

«که بیان کرد در اسلام، دین را با هنر سازش وجود ندارد؟ برعکس، این هردو یکدیگر را در آغوش می‌کشند و آن هم در مسجد.»[۱۱]

بنابر تعالیم پیامبر اکرم(ص)، عبادت معبود و نماز، به مکانی خاص آدرس مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد نیاز ندارد و در هر جایی از زمین می‌قدرت پروردگار را عبادت کرد و نماز گزارد؛ چنان که در حدیثی از آن حضرت نقل گردیده است: «جُعِلَت لِی كُلَّ أرضٍ طَیبَةٍ مَسجِداً وَ طَهوراً (تمامی زمین برای اینجانب پاک و مسجد قرار داده گردیده‌است.»[۱۲]) بدین رو، مسلمانان قبل از هجرت، جایی خاص برای نماز گزاردن نداشتند و هر جا که قابلیت آن فراهم بود نماز می‌خواندند و فرستاده(ص) همدم اشخاصی انگشت‌شمار مانند امام علی (ع) نماز را به طور مخفیانه ادا می‌کرد.[۱۳] بنابر گزارش‌هایی در منابع تاریخ اسلام، آن حضرت بعد از علنی شدن دعوت، گاهی کنار کعبه نماز می‌گزارد.[۱۴]

مسجد قبا اولیه مسجدی میباشد که در اسلام ساخته شد. وقتی پیامبر از مکه به مدینه می‌آمد، قبل از ورود به مدینه یک هفته در قبا ماند و در‌این زمان به درخواست عموم مسجدی در این حوزه‌ ایجاد کرد. بعضا گفته‌اند این مسجد به توصیه عمار یاسر تاسیس شده است.[۱۵]

با سفر مسلمان‌ها به مدینه، رسول مکانی را برای نماز جماعت و نیز گرد هم آیی مسلمانها برگزید و با ملازمت مؤمنان آن جای را به صورتی معمولی برای این فعالیت آماده کرد. این مسجد که مسجدالنبی یا این که مسجد نبی اسم گرفت، به زودی رده ویژه‌ای نزد مسلمانها یافت و به مکانی برای عبادت، فراگیری مذهبی، فعالیت‌های جمعی و تصمیم‌گیری‌های اصلی سیاسی تبدیل شد. تا قبل از این، رسول در برخی مکانهای مکه به همدم مؤمنان نماز جماعت خوانده بود اما جایی را تحت عنوان مسجد انتخاب نکرده بود.[مستلزم منبع]

مسجدْ پس از مسافرت، افزون بر عبادت، مرکزی برای اداره حکومت رزرو مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد بود و آنگاه تحت عنوان مکانی آموزشی و تبلیغی نیز به کار رفت. بعدها وقتی دار‌الحکومه و مکتب ساختند، مسجد به عبادت تخصیص داده شد؛ گرچه گهگاه از آن تحت عنوان مکتب نیز به کارگیری می‌شد.[۱۶]
نمایی از مسجد کوفه
در جریان فتوحات عراق و شمال آفریقا در قرن اول هجری، مسلمانان با الگوبرداری از نبی اکرم(ص) در مدینه، معمولا فضایی را که در مرکز اردوگاه‌هایشان قرار داشت به مسجد اصلی تخصیص می‌دادند. با تبدیل شدن پادگانها به شهرهایی زیرا بصره، کوفه، فسطاط و قیروان این محل‌های عبادت نیز به بناهایی مستمر تبدیل شدند. از همین سر مشق در بنیانگذاری بغداد در قرن دوم هجری و قاهره در قرن چهارم هجری استعمال شد. مسلمانها در شهرهایی که فتح می‌کردند مانند دمشق، بیت المقدس و مدائن مساجد خویش را در محل معابد کلیساها و قصرها سازه می‌نهادند.[۱۷]

تاسیس مساجد بعداز مسجد قبا و مسجد النبی در دیگر مناطقی که اسلام شماره تلفن مسجد غدیر باباعلی ارشاد مشهد بدانها طرز می‌یافت، انجام می‌گرفت. در قرن اول قمری مسجد کوفه(۱۷ق.)، مسجد فسطاط(۲۱ق.) و جامع بصره(۲۴ق.) به اهتمام مسلمان ها ساخته شد.[۱۸]

به گفته ابن خلدون(م. ۸۰۸ق) دو نوع مسجد شهری وجود داشته میباشد: مساجد والا پایین اختیار دولت برای نمازهای آدینه و اجتماعات اصلی مسلمان‌ها و مساجد خرد که توسط قسمت‌های مختلف جمعیت شهری ساخته و اداره می‌شدند. در حین اولیه معمول این بود که به تاسی از آداب و رسوم قبل از اسلام و نیز نحوه و سیره رسول در مدینه، خلفا یا این که فرمانداران منصوب آن ها اقامتگاه خویش را در کنار مسجد جامع برپا نمایند در حالی که عموم معمولی مساجد خویش را در محله ها خویشان‌ای خویش می‌ساختند. با ارتقا شدید توان و گنج امپراتوری‌های اسلامی و غیروابسته شدن اقامتگاه حاکمان، بر تعداد مساجد دولتی و غیردولتی به شدت افزوده شد. هر دو نوع معمولا به یاری عموم و درآمدهای اوقاف تأسیس و مراقبت می‌شدند.[۱۹]

کارآیی مسجد غالبا برای برپایی عبادات روزمره و نماز آدینه بوده که مردان بیشتر در آن کمپانی می‌کردند. زنان در عقب صف مردان در حالی که پرده‌ای در میان آن‌ها و مردان بود یا این که در اتاقی جدا و یا این که در طبقه بالا در مراسم حضور داشتند.[۲۰]

به سبب ساز وجود احکام خاص مسجد، غالبا مکانی سوا محل عبادت برای وضو تخصیص داده می شد.[۲۱] در تاریخ شیعه همچون اهل تسنن، اهمیت مساجد و توان آن‌ها فراز و نشیب فراوان داشته می باشد. مسجد مرقدهای شیعه ها در کربلا و نجف از امان آل بویه(قرن‌های چهارم و تا پنجم قمری) و صفویه(قرن‌های دهم تا یازدهم قمری) برخوردار بوده است. سلسله فاطمی اسماعیلیه(قرن‌های چهارم تا ششم قمری) مساجد بسیاری را در شمال آفریقا تا مصر و حجاز سازه کرد و در زیر حمایت قرار بخشید. صفویه همین عمل را در جمهوری اسلامی ایران و کشورهای ساحل خلیج عجم انجام بخشید. با این موقتی، هنگامی که جمعیت شیعه مقهور نیروهای سنی شدند، خیر فقط روند مسجدسازی به ترازو بخش اعظمی کاهش یافت؛ بلکه برگزاری مراسمی مانند نماز آدینه نیز رو به کاستی بنیان.[۲۲]

احکام و آداب مسجد
از به عبارتی زمان که مسجد در اسلام نهاد گذارده شد، احکام و آدابی برای حضور در آن و رفت و آمد به آن در قرآن و حدیث بیان گشت. به ظواهر، نخستین احکام و آدابی که برای مسجد برشمرده شد، مرتبط با اموری مانند طهارت و نظافت بود. مثلا، پیشنهاد‌هایی اکید از رسول اکرم(ص) درباره اجر پاکیزه کردن مسجد و ملامت کثیف کردن آن، در مشت هست که در مورد «آداب» می‌گنجند.[۲۳] درباره فرد نمازگزار و شی ها و حالات مرتبط با وی نیز احکام شرعی خاصی حال و روز شد‌ه‌است؛ مثلا ورود به مسجد در شرایط جنابت حرام شمرده گردیده یا این که پوشیدن لباس سپید و پاکیزه برای حضور در مسجد مستحب و خرقه سیاه و پلشت مکروه میباشد.[۲۴]

مداقه و فضیلت مسجد
عبدالحسین زرین‌کوب:

«در زمان نسلها و قرنها در مسافت آفاق گوناگون، هنر اسلامی ملجائی پاک‌خیس و نمایشگاهی امن‌خیس از مسجد نداشته میباشد.»[۲۵]

در تمدن اسلامی، متاثر از قرآن کریم ومهربان و احادیث بزرگان دینی، مسجد حرمت و مقام ویژه‌ای داراست. قرآن کریم ومهربان برپا داشتن و نگهداری مسجد را کار کسانی خوانده که به خداوند و روز قیامت ایمان دارند.[۲۶] قداست و فضیلت مسجد نزد مسلمان‌ها از عامل ها مراقبت بنای آن بوده می‌باشد. مسلمان ها بنابر آموزه‌های اسلامی، خویش را موظف به نگهداری و تعمیر مساجد می‌دانستند و به‌این رو، می‌کوشیدند در عمارت، حفظ و تجدید بنا مسجد نقشی بر عهده گیرند.[۲۷]

مسجد مهم‌ترین بنای حوزه فرهنگ اسلامی میباشد چون در طی چهارده قرن همه نبوغ و آمادگی معنوی و هنری و مهارتهای صنعتی در ساختن و بنای مسجد تمرکز یافته است.[۲۸]

معماری
مساجد در مناطق مختلف عالم به حیث معماری شباهت‌هایی بسیار به یکدیگر دارا هستند؛ با این موقتا، در هر حوزه‌‌ای پذیرای مختصات معماری و هنری آن حوزه‌ نیز گردیده و تفاوتهایی با دیگر مساجد یافته‌اند. براین اساس، معماری مساجد هر میهن گویای خصوصیت‌های معماری ساکن آن کشور گردیده‌است.[۲۹]

مساجد در کشورها و بخشها متعدد علی رغم اختلافهای معماری، بناها، بخشها و اشیای زیر را تمامی دارایند:

منبر
قبل از ظهور اسلام منبر در حجاز وجود نداشت و سخنرانان برای سخنرانی بر نیزه توکل می‌دادند و سخن می‌راندند. نبی اکرم(ص) نیز آغاز رسالت به طور ایستاده و با توکل بر درختی (استوانه حنانه) خطبه می خواند تا این که برای وی منبری با سه یا این که چهار پله ساختند. در بعضی منابع روایی از واژه «منبر» برای سخنرانی پیامبر(ص) خاطر گردیده که شاید بتوان از آن برداشت کرد که در آن مجال منبر به کار می‌رفته می باشد؛ برای مثال کلینی آورده می باشد: «صعد فرستاده الله(ص) المنبر ذات یوم فحمد الله و اثنی علیه و...؛ روزی نبی(ص) از منبر بالا رفت و آن‌گاه خدای را تشکر و ستایش اعلام‌کرد و....»[۳۰] اما در این که چه کسی برای وی منبر ایجاد کرد اختلاف است. منابع از غلام زنی از انصار،[۳۱] غلام زنی از مهاجران،[۳۲] یک کدام از صحابه[۳۳] یا این که مردی رومی نام برده‌اند.[۳۴]

منبر استارت محل راهنمایی رسول اکرم(ص) برای مؤمنان و رده تجلی سخن آفریدگار بر گویش وی بود. سپس حضرت، در مساجد جامع شهرهای متعدد منبر ساختند و به‌تدریج در قرنها بعدی تاکنون این سنت به تمامی مساجد شهرها و روستاهای گسترش یافت. منبر در طول تاریخ از کارآمدترین اجزای مسجد بوده میباشد. منبر تریبون حکومت اسلامی بود، از آن برای نقص‌ خطبه و راهنمایی و اعلام مواضع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی استعمال میشد. با سپری شد زمان، مبلغان و واعظان از آن برای تبلیغ دین، فقها برای ذکر احکام آئین و درس دادن معارف اسلامی، مفسران برای تبیین نکات قرآنی و محدثان برای ذکر و املای روایات به کارگیری کرده‌اند.[۳۵]

محراب
نوشتار اصلی: محراب
محراب یک تورفتگی قوسدار میباشد که در دیوار قبله درنظرگرفته شده می باشد و جهت مسجد الحرام را نشانه می دهد. محراب این چنین، در آخرها سده نخستین هجری اختراع شد. قبل از آن، جهت قبله را در مساجد گشوده سوای دیوار از روش فرو کردن عمودی در ماسه یا این که چنان که در منزل فرستاده در مدینه عمل شد، به یاری یک قطعه سنگ نشانه می‌دادند.[۳۶]

مناره
مناره، بنا‌ای ساختمان بلند‌مانند است که کارکرد نخستین‌اش اذان گفتن بر فراز آن هنگام نمازهای پنجگانه بوده می باشد. مأذنه، مئذنه، منار، صومعه و گل‌تیم، نامهای دیگری هستند که برای این بنا به عمل می روند. در حین نبی(ص)مساجد مناره نداشتند. با توسعه و گسترش دولت اسلامی و تعالی‌خیس شدن شهرها، مایحتاج شد تا در کنار هر مسجدی مناره‌ای برای اذان اعلام کردن و با خبر کردن عموم از وقت نماز بسازند. امروزه که مسلمان ها از وسایل دیگری برای تدبیر از وقت نماز و شنیدن اذان سود می برند، کارکرد مناره‌ها صرفا تزئینی و تشخیص مساجد از سایر بناهای شهر میباشد.[۳۷] تعداد مناره‌های مساجد در مناطق گوناگون یکسان وجود ندارد. در کشور‌ایران، چیر